زخمی که بر وجود یک جوان می‌نشیند، یک خانواده و یک جامعه را مجروح می‌کند. ترمیم این زخم هرقدر هم که تخصصی صورت بگیرد بازهم جای آن باقی خواهد ماند و جامعه ما پر است از این زخم‌ها و البته تعداد قابل‌توجهی سازمان و نهادها که مسئول پیشگیری و درمان این زخم‌ها هستند.

سازمان بهزیستی یکی از مهم‌ترین این نهادهاست چرا که قانون‌گذار این سازمان را موظف به پیشگیری از بسیاری از آسیب‌های مهم اجتماعی کرده است.  اما آیا سازمان بهزیستی به تنهایی موظف به تحقق امر مهم پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی است؟ آیا به تنهایی از پس انجام این امر مهم برمی‌آید؟ طرح‌ها و برنامه‌های پیشگیرانه از آسیب‌های اجتماعی در کشورما چه قدر موفق بوده‌‌اند؟ روند بروز و ظهور آسیب‌های اجتماعی در ایران صعودی است یا نزولی؟ آیا بررسی چند آمار برای یافتن پاسخ‌ به این سؤال‌ها کافیست؟

وظایف سازمان بهزیستی در پیشگیری:

سازمان بهزیستی یکی از مهم‌ترین دستگاه‌های اجرایی کشور در امر آسیب‌دیدگان اجتماعی است. اما قانون‌گذار برای سازمان بهزیستی وظایف حمایتی و درمانی بیشتری تعیین کرده است تا پیشگیری. مثلاً به صورت جداگانه سازمان بهزیستی را مکلف به حمایت از نابینایان، ناشنوایان و ... کرده است و حتی در کنار این وظایف حمایتی عنوان پیشگیری از نابینایی، پیشگیری از ناشنوایی و ....را نیاورده است.

اما مسائلی که سازمان بهزیستی به عنوان یکی از نهادهای کشور مسئول پیشگیری از آنها است شامل: «پیشگیری از معلولیت‌های مختلف از طریق اجرای برنامه‌ها و طرح‌های مختلف در کشور»، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی (کودک‌آزاری، خودکشی، همسرآزاری، طلاق و ... از طریق اورژانس‌های خدمات اجتماعی، مراکز پیشگیری از طلاق، کلینیک‌های مددکاری، خط تلفن 123 اورژانس اجتماعی، مراکز مشاوره حضوری و صدای مشاور تلفن 148)، «خدمات مشاوره ژنتیک»، «پیشگیری از اعتیاد به روش اجتماع‌محور در محلات شهری و روستائی، واحدهای اداری، کارگری و آموزشی»، «اجرای برنامه‌های کاهش آسیب و عوارض بهداشتی و اجتماعی و اعتیاد و پیشگیری از گسترش بیماری ایدز در کشور از طریق آموزش معتادان پرخطر و خانواده‌های آنها ، توزیع وسایل پیشگیری کننده ، راه اندازی DIC و کلینیک‌های متادون" .

همانگونه که ذکر شد از بین وظایف سازمان بهزیستی می‌توان به پیشگیری از معلولیت و آسیب‌های اجتماعی کودک آزاری، خودکشی، همسرآزاری، طلاق و اعتیاد اشاره کرد و با استخراج و نتایج آماری ارائه شده از سوی مسئولان، این امر را بررسی کرد که این سازمان تا چه میزان در حوزه پیشگیری موفق بوده است؟

آمارهای طلاق :

آمار طلاق در کشور به مرز هشدار رسیده است. در هر شبانه روز 392 مورد طلاق و در نه ماه گذشته سال پیش، 108 هزار و 249 واقعه طلاق در کشور به ثبت رسیده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 3.9 درصد افزایش داشته است. در سال‌های اخیر به ازای هر هزار نفر جمعیت در کشور دو واقعه طلاق رخ داده و 50 درصد طلاق‌ها در پنج سال اول زندگی اتفاق می‌افتد . به طور متوسط روزانه 50 زوج در کشور به صورت توافقی از یکدیگر طلاق می‎گیرند. این در حالی است که 17 هزار نفر گروه همیار، هزار و 200 مرکز مشاوره، 400 کلینیک مددکاری و 200 مرکز کاهش طلاق در سراسر کشور زیر نظر بهزیستی فعالیت می‌کنند.

وضعیت معلولیت ها :

اسامی دو میلیون و 900 هزار معلول در سامانه بانک اطلاعاتی بهزیستی کشور به ثبت رسیده‌ است. یک‌هزار و 800 مرکز زیر پوشش بهزیستی برای خدمات به معلولان در کشور وجود دارد که از این بین، 720 مرکز بصورت شبانه‌روزی و بقیه روزانه است و در این مراکز 97 هزار نفر نگهداری و مراقبت می‌شوند و پنج هزار نفر معلول برای ویزیت در منزل از بهزیستی یارانه دریافت می‌کنند.

تمرکز سازمان بهزیستی بر مقوله جلوگیری از تشدید معلولیت است!

کیوان دواتگران، رئیس کمیسیون‌های پزشکی تشخیص نوع و تعیین شدت معلولیت سازمان بهزیستی عنوان کرد که دفتر توانمندسازی معلولان آمار درستی از میزان و چگونگی بروز و شیوع معلولیت ندارد و آنچه که بعد از وزارت بهداشت و مبحث پیشگیری از معلولیت ، به عهده بهزیستی است تمرکز این سازمان بر مقوله جلوگیری از تشدید معلولیت و کاهش اثرات معلولیت در زندگی روزمره این افراد با اقدامات توانبخشی است.

آمار نداریم پس چگونه برنامه‌ریزی می‌کنیم؟

البته آمارهای ارائه شده در خصوص تعداد معلولان متفاوت هستند؛ مثلاً عنوان شده است که سه میلیون معلول در کشور وجود دارد، سالیانه 40 هزار نفر به جامعه معلولان کشور اضافه می شود و یا روزانه 110 نفر در کشور معلول می‌شوند! وقتی ما حتی آمارهای درستی از تعداد افراد نیازمند به دریافت خدمات حمایتی نداریم، چگونه می‌توانیم برنامه‌ریزی صحیحی برای کمک به آنها انجام دهیم؟

کودک‌آزاری :

در ایران هیچ‌گونه آمار رسمی ثبت شده از موارد کودک‌آزاری وجود ندارد، با این حال، اعلام شده است که «طی سال گذشته بیش از پنج هزار و 494 مورد آزار کودکان به مرکز تلفنی 123 گزارش شده است.» از این تعداد، بیش از 500 مورد آن حاد اعلام شده است.

تنبیه بدنی جزء مصادیق کودک آزاری محسوب می‌‌‏شود. بر اساس تحقیقات وزارت بهداشت ایران و سازمان یونیسف؛ که بیش از20 درصد  کودکان شش تا 11ساله در مدارس هنوز تنبیه بدنی می‌‌‏شوند. مدیرعامل انجمن دفاع از حقوق کودکان نیز اعلام کرده که آزار جنسی کودکان از سه درصد در سال 1384 به 20 درصد افزایش پیدا کرده است. علت افزایش آزارهای جنسی کودکان، اطلاع‌رسانی نامناسب و عدم برخورد با متخلفان عنوان شده است.

در ایران، بیشترین موارد کودک‌آزاری در خانواده‌‌‏ها رخ می‌دهد :

"براساس آمار غیر رسمی، بیشترین موارد کودک آزاری در خانواده‌ها رخ می دهد و توسط پدر، عمو، دایی، پسرخاله یا سایر نزدیکان کودک اتفاق می‌افتد".

این طرح با تغییر مدیر مجموعه مسکوت ماند :

در سال 88 اداره کل سازمان بهزیستی کشور طرحی را برای کاهش کودک‌آزاری در کشور ارائه داد که با عنوان «ایجاد پرونده آسیب‌های اجتماعی برای هر فرد"در رسانه‌ها مطرح شد. براساس این طرح، هر کودکی که به دنیا می‌‌آید طبق سطح خانواده‌ای که در آن متولد می‌شود، شرایط اجتماعی، منطقه محل زندگی و حتی ویژگی‌های والدینش ممکن است قربانی برخی آسیب‌های اجتماعی شود و اگر همزمان با تولد پرونده‌ای برایش تشکیل شود ، آنگاه مددکاران در شرایط بهتری می‌توانند او را زیر نظر داشته باشند و شرایط وی را کنترل کنند.

آمارها نشان می دهند که پنج درصد از تماس‌های صورت گرفته از سوی افراد با مرکز 123 بهزیستی مربوط به کودک‌آزاری بوده است که در برخی موارد فرد آزار دیده خود با مرکز تماس برقرار کرده است.

خودکشی :

از ابتدای سال 92 تا پایان آذرماه سال گذشته (آخرین آمار ارائه شده)، سه هزار و 125 نفر در حوادث مشکوک به خودکشی جان خود را از دست داده‌اند که از میان آنها 982 نفر را زنان و دو هزار و 143 نفر را مردان تشکیل می‌دهند. بر همین اساس در مدت مشابه سال 91 نیز دو هزار و 740 نفر به علت آنچه که پزشکی قانونی آن را مرگ مشکوک به خودکشی تشخیص داده بود، جان خود را از دست داده‌اند.

بررسی دو آمار در 9 ماهه سال 91 و 92 از افزایش 14 درصدی آمار مشکوک خودکشی در کشور حکایت دارد. بر این اساس ، در سال گذشته استان‌های تهران با 409،‌ کرمانشاه با 271 و گیلان با 231 مورد فوتی بیشترین و استان‌های خراسان جنوبی با 18، کهگیلویه و بویراحمد با 24 و خراسان شمالی با 25 فوتی کمترین موارد مرگ ناشی از خودکشی را به خود اختصاص داده‌اند که از این میان در سال گذشته 49.9 درصد از موارد خودکشی به شیوه «حلق آویز» بوده است .

اعتیاد(کاهش سن اعتیاد و افزایش زنان معتاد) :

به گفته وزیر کشور، در حال حاضر بر اساس آمارهای رسمی یک میلیون و 300 هزار معتاد وجود دارد که آمار غیررسمی هم بالغ بر 3 میلیون نفر است که در مجموع بیش از 5.5 میلیون نفر درگیر معضل اعتیاد هستند. آمارها ظرف دو سه سال گذشته نشان می‌دهد اعتیاد در زنان دو برابر شده است. آمار معتادان نشان می‌دهد سن مصرف مواد مخدر رو به کاهش بوده و حتی به مدارس هم کشیده شده است.  براساس نتایج پژوهش اخیر در سطح کشور نیز، شش دلیل اساسی در شروع مصرف مواد در جمعیت نمونه، به ترتیب اولویت شامل؛ کسب لذت، کنجکاوی، تفریح، رفع مشکلات روحی، در دسترس بودن مواد و فشار دوستان است.

همسرآزاری(شیوع 20 درصدی همسرآزاری) :

از هر 20 زن در کشورمان، یک نفر مورد آزار و اذیت فیزیکی همسرش قرار می‌گیرد که بیشترین تماس‌های مردمی با اورژانس اجتماعی مربوط به مسائل کودک‌ آزاری و همسر آزاری است. ارجمندی رئیس اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی در پاسخ به این سؤال که آیا آمارهای مربوط به کودک‌آزاری و همسرآزاری برای انجام اقدامات پیشگیرانه و فرهنگی به نهادهای مسئول ارائه شده است یا خیر، گفت :وظایف سازمان بهزیستی در سطح سه مداخلات است یعنی وقتی فردی در جامعه دچار آسیب می‌شود برای دریافت خدمات به ما ارجاع داده می‌شود.

ایدز( افزایش زنان مبتلا به ایدز و انتقال از راه رابطه جنسی):

آخرین آمار مبتلایان به ایدز در کشور در حالی اعلام شد که بر اساس آن تا ابتدای دی‌ماه 1392، 27 هزار و 416 نفر افراد مبتلا به HIV/AIDS در کشور شناسایی شده‌اند که 89 درصد آنان را مردان و 11‌ درصد را زنان تشکیل می‌دهند. در همین رابطه، عباس صداقت، رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت، ضمن اعلام آخرین آمار موارد ثبت‌شده HIV/AIDS در سه‌ماهه سوم سال 1392 درباره علل ابتلا به ایدز در سال 1392 نسبت به مدت مشابه سال 1391، گفت: در مقایسه این آمار با مواردی که ابتلای آنان در سال 1391 گزارش شده است، اعتیاد تزریقی 52‌ درصد، برقراری روابط جنسی 33 درصد و انتقال از مادر مبتلا به کودک 4/3 درصد را تشکیل داده است. در 6/11 درصد از موارد شناسایی‌شده در این سال، راه انتقال نامشخص بوده و هیچ مورد جدید ابتلا از راه خون و فرآورده‌های خونی گزارش نشده است. ضمنا 4/74 درصد موارد شناسایی‌شده در این سال را مردان و 6/25‌ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.

رشد 33‌ درصدی انتقال ایدز از طریق روابط جنسی( آمارهای واقعی 3 برابر آمارهای دولتی):

اعلام آخرین آمار ابتلا به ایدز در ایران در شرایطی است که به گفته کارشناسان، رقم 27‌ هزار و416  نفر مبتلا به ایدز، رقم قطعی مبتلایان به ایدز در کشور نیست. بر همین اساس، دکتر مینو محرز، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران و رئیس مرکز تحقیقات ایدز در این‌باره می‌گوید: متاسفانه ما در ایران به‌دلیل ناآگاهی مردم از این بیماری و ضعف در بیماریابی، آمار دقیقی از مبتلایان به ایدز در کشور نداریم، اما براساس فرمول سازمان بهداشت جهانی به جرات می‌توان گفت رقم واقعی مبتلایان به ایدز در کشور سه تا چهار برابر آمار‌های دولتی است.

 در متن حکم هاشمی آمده است : شاهد مقطعی از حیات جامعه ایرانی هستیم که با گسترش آسیب‌های اجتماعی و حضور جمعیت قابل توجهی از گروه‌های صدمه‌دیده، کم‌توان و در معرض خطر همراه است. بدون شک موفقیت در کاستن از این دسته آسیب‌ها و رنج‌ها که مردم تحمل می‌کنند نیازمند استفاده از دانش، تجربه، تعهد و استفاده از همه ظرفیت‌های موجود است. انتظار می‌رود با تلاشی بسیار بیشتر از گذشته با عنایت به گفتمان و رویکردهای دولت تدبیر و امید، توجه کردن به برنامه‌های ارائه شده از سوی اینجانب به مجلس شورای اسلامی و در چارچوب وظایف سازمان بهزیستی، با محوریت موارد زیر عمل نمایید.

• دانش‌محور کردن برنامه‌ریزی، مدیریت و ارائه خدمات در سازمان بهزیستی .

• ارتقای کیفیت زندگی کارکنان سازمان بهزیستی .

• ایجاد جامعیت در ارائه خدمات امدادی و حمایتی .

• توسعه خدمات پیشگیرانه، آموزشی و توانمندسازی در حوزه‌های حمایتی .

• جلب مشارکت مردمی و تقویت تأثیرگذاری نهادهای مردمی در حوزه عملکرد سازمان بهزیستی .

• ساماندهی نظام آمار و اطلاعات درباره گروه‌های هدف سازمان .

• طراحی و اجرای برنامه‌ها مرتبط با گروه‌های هدف با رویکرد توانمندسازی پایدار .

• کمک به اجرای برنامه‌های کاستن از پیامدها و کنترل آسیب‌های اجتماعی .

• اصلاح و تدوین قوانین و مقررات در راستای توانمندسازی گروه‌های هدف و آسیب‌پذیر .

آمارها گویا هستند ما موفق نبوده‌ایم

قدر مسلم هرگز یک سازمان به تنهایی نمی‌تواند از بروز آسیب‌های اجتماعی عمیقی مانند طلاق پیشگیری کند و بروز این آسیب‌ها به عوامل بسیار متعدد فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی بستگی دارد اما آمارها می گویند که کشور ما در حوزه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به هیچ عنوان موفق نبوده است. نکته تأسف‌برانگیز این است که بیشتر این آمارها مربوط به گروه سنی جوانان هستند، گروهی که گویی همه صرفاً منتظر آسیب‌دیدن آنها هستند تا به یادشان بیفتند. اما اکنون باید منتظر ماند و دید آیا در دوره جدید فعالیت همایون هاشمی به عنوان رئیس سازمان بهزیستی تغییر و تحولی در حوزه پیشگیری رخ خواهد داد؟

مطالب فوق برگرفته از گروه اجتماعی خبرگزاری بین المللی قرآن.(یکشنبه 4 خرداد 1393). با عنوانپیگیری به جای پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی! کد خبر 1410399 . به آدرس : http://www.iqna.ir   می باشد.

نظر وبلاگ در خصوص مطالب فوق(وبلاگ حاضر تابع قوانین رسمی کشور و معتقد به رعایت اخلاق حرفه ای بوده و قصد توهین یا هجمه بر هیچ فرد ، گروه و یا سازمانی را نداشته و حق سازمان بهزیستی و هر ذی نفع حقیقی و حقوقی دیگری برای ارسال جوابیه و ارایه هرگونه توضیح مستند با در نظر گیری قوانین و رعایت اصول اخلاقی محفوظ است . انتخاب و تشریح اخبار خاص نیز در راستای اصلاح انحرافات ، کج روی ها، کاستی های احتمالی و موارد همانند صورت پذیرفته و توسعه و تقویت حوزه بهزیستی و خدمات رسانی و خدمات گیری حرفه ای ، مد نظر دست اندرکاران وبلاگ می باشد ):  

آمارهای دو سال اخیر را بررسی کنید؛ حتی یک آسیب‌اجتماعی هم نمی‌توان یافت که آمارهای مربوط به آن روندی نزولی داشته باشد و این یعنی ما به هیچ عنوان در پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی موفق نبوده‌ایم. شاید علت یابی وقوع این عدم موفقیت را تا حدی بتوان به شرایط در حال گذار کشور مربوط کرد. اما به هیچ وجه نمی توان ضعف مدیریتی و فعالیت های پراکنده و بعضا غیر تخصصی سازمان بهزیستی در این حوزه را نادیده گرفت. یا علی